به گزارش بسیج عشایری از کرمانشاه؛ موج بافی از هنرهای اصیل و بومی منطقه کرمانشاه است که درگذشته‌های بسیار دور بافت آن در میان مردم و به‌ویژه اهالی روستایی رواج زیادی داشت اما آرام‌آرام با ماشینی شدن زندگی‌ این هنر از نمای خانه‌ها رخت بربست و اکنون تنها نام آن به گوش می‌رسد.

موج به معنای رختخواب‌پیچ است و نوعی پارچه نقش دار و رنگین است که از نخ‌های ابریشمین و پشمی بافته می‌شود . نقش‌هایی همچون شکار، بُز، حوض، سجاده، کشکول، ماهی، شانه، قمری، انگور، برگ و... برای بافت موج رایج بود.

البته موج تنها کاربرد رختخواب‌پیچ نداشت و برای امور گوناگون همچون مفرش، رو کرسی، پتو، چادر عشایر، سجاده، پرده و وسیله‌ای برای حمل بار به هنگام کوچ عشایر و... مورداستفاده قرار می‌گرفت.

طرح‌های زیبای استفاده‌شده بر روی موج نشان از اصالت و هویت محلی و آداب‌ورسوم مردم دارد و معمولاً طرح‌ها رنگ و بوی دینی و مذهبی نیز دارد. آنجا که طرح دعا و محراب بر موج‌نقش می‌بندد نشان از روح بلند و صفای وجود بافنده موج دارد.

موج در ۴ تکه و یا ۳ تکه بافته می‌شود و بعد تکه‌ها به هم دوخته می‌شوند، موج روزگاری جزو مهم‌ترین وسایل منزل به‌ویژه روستائیان و عشایر بود و از آن برای تزئین نیز استفاده می‌کنند و متأسفانه امروز استادان کهنه‌کار موج بافی خانه‌نشین شدند و صدای کارگاهشان به گوش نمی‌رسد.

بر اساس مستندات تاریخی موج نمادی از فرهنگ مهمان‌نوازی مردم کرمانشاه است روزگاری که خانه‌ها منزل اُتراق و بیتوته مهمانان بود نیاز بود رختخواب و وسایل استراحت مهمانان و رهگذران همواره مهیا باشد و بدین ترتیب همیشه تعدادی رختخواب که در موج پیچیده شده بود برای مهمانان در خانه‌ها وجود داشت.

هنرمندان بنام و مشهور

علی‌محمد کرمی، ناصر علیئی، عزیز سرداری

هنرمندان بازمانده

ناصر علیئی

وضعیت این هنر در استان

موج بافی به دلیل عدم استقبال در حال حاضر کاربرد چندانی ندارد .

علل رکود و مهم‌ترین چالش‌های پیش روی احیاء ورود کالاهای وارداتی و بی‌ارزش به‌عنوان جایگزینی برای این هنر اصیل، عدم‌حمایت از بافندگان موج، توجه به کالاهای بی‌ارزش و خارجی، کاهش تقاضا برای این هنر است.

حمایت از بافندگان و جلوگیری از ورود بی‌رویه کالاهای خارجی به بازار، معرفی صنعت موج به‌عنوان یکی از ماندگارترین هنرهای کرمانشاه، برگزاری دوره‌های آموزشی برای احیای آن، معرفی هنر موج بافی از طریق رسانه‌ها می تواند راهکارهایی برای احیای این هنر باشد .

موج بافی در سال‌های گذشته بسیار موردتوجه بود

استاد ناصر علیئی کهنه‌کار هنر موج بافی در استان کرمانشاه از بی‌رونقی صنعت موج بافی گله کرده و گفت: کار موج بافی را به‌صورت حرفه‌ای از ۸ سالگی در نزد مرحوم پدرم استاد قاسم رنگرز شروع کردم و با یک دستگاه تا سالیان سال کار کردم.

وی در ادامه افزود: موج بافی در سال‌های گذشته بسیار موردتوجه بود و به خاطر دارم که حتی گردشگران به هنگام دیدن آن در بازارهای کرمانشاه علاقه‌مند به خرید آن می‌شدند من تمام زندگی خود را وقف هنر موج بافی کردم و با این کهولت سن نیز تنها چیزی که سبب آرامش من می‌شود این است که بار دیگر رونق موج بافی را ببینم.

علیئی بیان کرد: در کنار کار موج بافی کار رنگرزی نیز انجام می‌دادم و بیشتر مشتریان و متقاضیان موج، روستائیان بودند. رنگ‌ها پرکاربرد در موج بافی قرمز، سرمه‌ای، زرد و سبز بود.

وی افزود: از اوایل شروع به کار حرفه‌ای اشتیاق فراوانی برای موج بافی داشتم به‌طوری‌که روزانه  ۲ موج می‌بافتم و تحویل مشتریان می‌دادم  و بعدها نیز که چندین شاگرد در مغازه خود پذیرفتم کار رونق گرفت و همچنان نیز به این کار علاقه دارم ولی به خاطر نبود متقاضی، خانه نشین شده ام.

علیئی در ادامه بیان کرد: اگر مسئولان حمایت کنند و زمینه فراهم شود، جوانان بسیاری به‌کارگماشته می‌شوند و هنر موج بافی نیز دوباره رونق می‌گیرد. لازم است مسئولان این هنر را به مردم معرفی کنند و نسل جوان با هویت و اصالت خود آشنا شوند.

وی افزود: موج وسیله‌ای بسیار باارزش است و هیچ نمونه مشابهی قابل‌مقایسه با موج نیست. نمونه‌های دیگر بعد از چند سال پوسیده می‌شود اما موج حتی تا صدها سال سالم می‌ماند و قابل‌استفاده است و ماندگاری بسیار بالایی دارد.

تلاش برای احیای صنعت موج بافی در استان

معاون صنایع‌دستی میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه اظهار داشت: تلاش‌هایی برای احیای صنعت موج بافی در استان کرمانشاه در حال انجام است اما نیاز به حمایت داریم تا این هنر دوباره در استان رونق گیرد.

پروانه حیدری افزود: می‌توان گفت از زمانی که دستگاه نساجی توسط انسان اختراع شد صنعت موج بافی نیز به وجود آمد و از هنرهای بومی استان کرمانشاه است.

موج بافی از مهم‌ترین هنرهای دستی و سنتی و پرکاربرد در زندگی روزمره مردم بود و اکنون تنها ۱۰۰ نفر در استان کرمانشاه در حرفه موج بافی فعالیت دارند که البته به دلیل رکود ایجادشده فعالیت آنان تنها در حد رفع نیازهای زندگی خود و گاهی اطرافیان است.